همه چیز درباره اختلالات یادگیری

برخی از کودکان با اشکالات ویژه در یادگیری، دشواری هایی در درک مسائل ریاضیات دارند. اصطلاحی که برای موارد شدید این حالت به کار می رود، دیس کالکولی* یا اختلال در محاسبه و کسب مفاهیم ریاضی است. این گروه از کودکان معمولا” در زمینه درک روابط فضایی دچار مشکل شدید هستند . در بررسی دشواری های ریاضیات این گروه از کودکان باید به مشکلات درک بینایی و تفکر آنها نیز توجه کرد (نادری و سیف نراقی،1384).

ریاضیات با مشاهده، سنجش، محاسبه، تحلیل، استنباط، قیاس، اثبات وپیش بینی سروکار دارد و به عنوان یک نظام ارتباطی به ما کمک می کند تا فهم دقیق و درستی از اطلاعات، الگوها و استدلال بدست آوریم (افضلی،1381).

در زمینه علل اختلالات ریاضی نظریات گوناگونی وجود دارد. یکی از این نظریات نقش ضایعات مغزی است که روانشناس عصب نگر،مسایل مربوط به ضایعات نیمکره های مغز،محل یابی و پیشرفت ضایعات مغزی را بررسی می کند و با هدف توصیف کارکرد مغزی بر مبنای عملکرد بیمار در آزمون های هنجار یابی شده ای که شاخص های دقیق و حساسی در مورد روابط مغز و رفتار می باشند،انجام می شود (گلان و همکارانش،1992 ؛به نقل از فیرس و جی- ترال*،1385).

گفته می شود ناتوانی های یادگیری نمایانگر یکی از بزرگترین و شاید جنجال برانگیزترین مقوله های آموزش و پرورش ویژه است، بنابراین متخصصان بسیاری از رشته ها و مدارس،مووسسه ها و سازمانهای گوناگون سالیان درازی است که این کودکان را محور توجه قرارداده و به آنها خدمات آموزشی ،روانی و پزشکی ارايه می نمایند (منشی طوسی،1370).

اگر چه این کودکان از نظر رشد جسمی، قد و وزن، هوش، صحبت کردن، بازی، تعامل با دیگران و مهارت های خودیاری طبیعی هستند و تقریبا” مشابه همسالان خود عمل می کنند، لیکن وقتی به مدرسه می روند و می خواهند خواندن، نوشتن و حساب را بیاموزند دچار مشکلات جدی می شوند. این کودکان که در ابتدا اطمینان کافی به پیشرفت تحصیلی خود دارند، بتدریج درمی یابند که سایر کودکان وضع درسی بهتری از آنان دارند. پدران و مادران این گروه از کودکان که غالبا” بی خبر از ریشه ها و دلایل ناتوانی یادگیری فرزندان خود هستند، مشکل را بغرنج تر می کنند و با فشارهایی که به کودک وارد می شود، دشواری مضاعفی را برای او ایجاد می کنند. مقایسه های ناروا و غالبا” تحقیر آمیزی که بین این کودکان و همکلاسی هایشان توسط معلم و والدین و اقوام و نزدیکان صورت می گیرد، اندک اندک اضطراب و بی اعتمادی را در این کودکان دامن می زند و مشکل را کاملا” درونی و گاه به کلی لاعلاج می نماید (منشی طوسی، 1369).

البته بیشترین توجه متخصصان به مسأله خواندن متمرکز بوده است (والاس و مک لافلین *،ترجمه منشی طوسی، 1373).و ناتوانی های حساب که از ماهیتی شدید برخوردارند، اغلب کمتر از ناتوانی های خواندن مشاهده می شود، به همین جهت توجه کمی به آنها مبذول شده است (کرک و کالاگر*، ترجمه جوادیان، 1376). این در حالی است که ریاضیات طی پنج هزار سال پدید آمده و از طریق نهادی شدن در مدارس شکل گرفته است. همه تمدن های بشری به همان شیوه که روشهایی را برای نهادی کردن بیان و اندیشه ها به وجود آورده اند، به همان شیوه ریاضی را نیز خود ایجاد کرده و آنها را به نسل بعدی آموخته اند (صفوی ،1379).

ریاضیات یکی از کلیدهای اصلی درک جهان محسوب می شود و به قول گالیله طبیعت با زبان ریاضیات سخن می گوید (ریس، سایدام، لیندکويیست*، 1377).

میزان کم ولی با معنایی از جمعیت را افرادی که به نوعی نسبت به سایرین متفاوت می باشند تشکیل می دهند. همچنین تعدادی از افراد جامعه به علت یک یا چند نقص از جریان عادی زندگی و آموزش خارج می شوند  (لوپ*،2007).

با توجه به اینکه ارتباط ذهن و بدن دو طرفه است و نه تنها ذهن روی بدن تأثیر می گذارد، بلکه یک سطحی از تجربه بدنی روی روان فرد تأثیر می گذارد (کورسینی *، 2001)، از اینرو نقش حرکت در پیچیده سازی محیط و همچنین تحقق امر یادگیری در حیطه بدنی از طریق فعالیتهای حرکتی،شیوه های متنوع و فراوان آموزش و درمان از طریق حرکت مطرح می گردد که مشخصا” در پژوهشها دو روش کلی را به خود جلب کرده می نماید ؛       

1- درمان از طریق کاردرمانی

2- درمان از طریق حرکات ریتمیک ،که البته تفاوت اصلی بین درمان کاردرمانی و درمان از طریق ارايه حرکات ریتمیک این است که کاردرمانی اساسا” از روش و منظر بدنی به درمان می پردازد، در حالیکه درمانگری که از طریق حرکات ریتمیک کار می کند، بیشتر از منظر روانشناختی به درمان می پردازد (غنایی ،1387).

طی سالهای متمادی روش های بازپروری و آموزشی گوناگونی برای کودکان و دانش آموزانی که دچار اختلال در امر یادگیری ریاضی (حساب) هستند، پدید آمده است، که در ادامه بخی از این روشها از نظر می گذرد:

1. روش ادراکی – حرکتی؛
2. روش چند حسی ؛
3. استفاده از ابزارهای آموزشی خاص طراحی شده (مانند سینا) ؛
4. روش سازماندهی مجدد اعصاب مرکزی ؛
5. روش استفاده از برخی آزمونها ؛
6. روش رشد زبان ؛
7. روش تغییر رفتار؛
8. روش استفاده از وسایل کمک آموزشی ؛
9. روش استفاده از موسیقی و حرکت .

با عنایت به اینکه اختلال ویژه یادگیری، یک اختلال عصب زیست شناختی است، که از دیر باز تحت عنوان آسیب خفیف مغز مورد شناسایی بوده است و با توجه به یافته های اخیر در خصوص نرون زایی پستانداران و واقعیتهای قابلیت تغییر شکل پذیری سیستم عصبی و اینکه سیستم اعصاب مرکزی دارای ساختار سلسله مراتبی است و این سیستم فرآیند تحول را هم به طور سلسله مراتب پشت سر می گذارد، لذا در طی دوره آموزشی این پژوهش، پژوهشگر می خواهد از حرکات ریتمیک هدفدار به عنوان یک روش درمانی و آموزشی برای بهبود ادراک فضا و زمان در دانش آموزان حساب نارسا استفاده نماید.

وندر اسلویز؛ دی یونگ و وندرلیج* (2004)، در پژوهشی به مقایسه کارکردهای اجرایی بازداری پاسخ و پیگیری هدف در سه گروه دانش آموزان نارساخوان، دانش آموزان با اختلال ریاضیات و عادی پرداختند.نتایج حاصل نشان داد که گروه با اختلال ریاضیات بیشترین ضعف را در این حوزه نسبت به گروه با اختلال خواندن وعادی داشته اند و همچنین گروه با اختلال خواندن، نمرات پایین تری در کارکردهای فوق نسبت به گروه عادی بدست آوردند (وندر اسلویز؛ دی یونگ و وندرلیج، 2004).

پژوهش ها نشان داده اند که، تعداد زیادی از دانش آموزان مقاطع گوناگون در یادگیری دروس ریاضی دچار مشکل هستند و با اینکه به اندازه دانش آموزان همسان خود تلاش می کنند، پیشرفت مورد انتظار را ندارند. این گروه از دانش آموزان معمولا” در زمینه درک روابط فضایی دچار مشکل هستند. در بررسی دشواری های ریاضی این گروه از دانش آموزان، باید به مشکلات درک بینایی و تفکر آنها نیز توجه کرد (افضلی ،1381). همچنین اکثر این کودکان دز محاسبه اعداد و استفاده از چهار عمل اصلی با مشکل روبرو هستند (نادری و سیف نراقی ،1372).

هدف برنامه ریاضی نوین این است که به کودک کمک کند تا به عوض یادگیری و ارایه مهارتها و حقایق مجزا بصورت عادت و نه با بهره گیری آگاهانه فکر، راه و روش درک و فهم ساخنار پایه ای نظام اعداد را به وی آموزش دهد (منشی طوسی ، 1369).

عوامل احتمالی ایجاد کننده اختلال در یادگیری حساب عبارتست از : آشفتگی در روابط فضایی، ادراک دیداری، باز شناسی نمادها، توانایی های زبانی و برقراری ارتباط، حافظه و راهبردهای یادگیری شناختی (جانسون *، 1987).

برای بازپروری و رفع مشکلات کودکان حساب نارسا می توان علاوه بر روشهای آموزشی ودرمانی در حال استفاده،از روشها و شیوه هایی استفاده نمود که تمامی مسیرهای ادراکی فرد را در امر یادگیری دخیل نماید، تا اگر مسیری معیوب می باشد، بتواند این مشکل خود را در کنار سایر مسیرهای ادراکی و به کمک نقاط قوت آن مسیرها مرتفع سازد. یکی از این روشها، استفاده از موسیقی به همراه حرکت می باشد. بکارگیری روشهای کاربرد موسیقی به صورت فعال آن، به علت استفاده از کلیه مسیرهای ادراکی فرد در امر آموزش و یادگیری، می تواند مشکلات عمده کودکان در زمینه ریاضیات را بهبود بخشد.

” لانگر “*عقیده دارد، که غنی ترین بیان از تجربه هیجانی انسان در سمبل های هنر یافت می شود و نقطه مرکزی هنر، موسیقی است.

وسعت موسیقی به قدری است که می تواند حواس گوناگون را تحریک کند و موجب تحریک و ایجاد انگیزه و بروز فعالیت در فرد می شود. از طریق موسیقی می توان ریتم های متنوعی پدید آورد و در تحریک بسیاری از قوای حسی و حرکتی، توجه، تمرکز، کاهش یا افزایش انرژی اشخاص می شود ( دنکن * ،1987 ).

ریتم و ملودی های انتخابی می توانند با ایجاد تأثیرات مطبوع به حفظ توجه کمک کنند و از طریق تجربیات سازمان یافته موسیقیایی آنرا تسهیل کنند (اشمیت* ،1992). اثر موسیقی در تسهیل یادگیری و یاد آوری و استفاده مناسب از موسیقی برای یادگیری مشاهده می شود. موسیقی استدلال فضایی را افزایش می دهد (رایت * ،1994).

اثر موسیقی برای کودکان حساب نارسا نیز می تواند مفید باشد. اینگونه کودکان در درک روابط فضایی، تشخیص اندازه ها، فواصل و جهت ها و زمان مشکل دارند. این کودکان می توانند با گوش دادن به قسمتهای خاصی از موسیقی به رفع این مشکلات خود کمک کنند (کوپر * و دیکن * ،1991).

شاو* و لنگ *(1991)، در تبیین این ارتباط بر این باورند که موسیقی الگوهای فضایی گیجگاهی را که مولفه های پردازش دیداری – فضایی هستند را فعال می کند. به علت همراهی موسیقی با ترانه و شعر، در قدرت بیان و نحوه سخن گفتن و هماهنگی مناسب حرکات کودکان نقش ویژه ای دارد.

مفهوم ” فضا ” از جمله مفاهیمی است که می تواند زیر بنای بسیاری از یادگیریهای کودکان باشد، که در کودکان حساب نارسا بخوبی شکل نگرفته است.

ناتوانی در حساب و حساب پریشی می تواند مستقیما” تحت تحریف های حس زمان باشد که در بین کودکان حساب نارسا رواج ددارد و هم زمان با گم گشتگی های شنیداری و دیداری روی می دهد  (دیویس * ، ترجمه اخوان تفتی ،1384).

هر کسی به درجاتی تحریف حس زمان را تجربه می کند، که معمولا” با هیجانات حاصل از ملامت و بر انگیختگی در ارتباط است (اخوان تفتی ،1385). بدون وجود مفاهیم زمان و توالی (ترتیب) ، درک صحیح و دقیق مفهوم نظم و ترتیب در مقابل بی نظمی و بی ترتیبی مورد تردید است.

کل ریاضیات  از محاسبات ساده گرفته تا محاسبات فیزیک نجومی ، از ترتیب (در مقابل نبود ترتیب)، توالی و زمان ترکیب یافته است. کودکانی که دارای حس ذاتی از این سه مفهوم هستند، می توانند ریاضیات را بفهمند و یاد بگیرند. ولی برای کودکانی که بر این مفاهیم تسلط نیافته اند، یادگیری ریاضیات تنها به حفظ و به خاطر سپردن آن خلاصه می شود. بنابراین ، جهت یادگیری ریاضیات از جانب یک فرد حساب نارسا ، تسلط بر اصول زیر ضروریست : 1- زمان * ، 2- توالی *، 3- نظم و ترتیب * . (دیویس، 1384).

یک نکته قابل توجه این است که ریاضیات و موسیقی از همان  سه عنصر ترکیب یافته اند . آنها فقط با وسایل متفاونی اظهار می شوند. پس این موضوع تعجب آور نیست که بسیاری از ریاضی دانان سرآمد و برجسته در عین حال ، موسیقی دانهای خیلی خوبی هستند یا بالعکس. 

قدمت نظریه های مختلف درباره ارتباط بین اعمال مغز و مشکلات یادگیری موجب انجام تحقیقات زیادی شده است. مطالعات مربوط به اختلالات یادگیری، سالهای 1800 تا 1930 مرحله بنیانگذاری محسوب می شود، در این سالها دوره تحقیقات علمی بنیادی در مورد مغز و اختلالات مربوط  به آن شناخته شده است. درباره رابطه آسیب مغزی با اختلالات یادگیری، اولین مطالعه و کار تحقیقی را در سال 1947 ، اشتراوس * و لوریا * و لیتنین*،به انجام رساندند که در کتاب خود با نام ” آسیب شناسی روانی و آموزش کودکان مبتلا به آسیب مغزی ” گزارش داده اند (صبحی ،1380).

با توجه به اینکه مغز انسان از دو نیمکره راست و چپ نشکیل شده است و این دو نیمکره توسط جسم پینه ای* بهم وصل شده اند ، می تواند وجود نارسایی در هر کدام از نیمکره های مغزی چپ و یا راست منجر  به مشکلات خاص خواندن شود (شایان ،1386) .

جکسون * (1878) ، معتقد بود که بخش های مختلف مغز بهم مربوط است و آسیب وارده به یک منطقه عملکرد کلی مغز را کاهش می دهد (صبحی ،1380).

آیزنبرگ * (1975)،اعتقاد داشت: هر نوع کژکاری * در تعامل * کرتکس مغزی، قابلیت تطابق اجتماعی ارگانیسم را دگرگون خواهد ساخت (فریار و رخشان ،1379).

مطالعه عصب – روانشناختی ضایعه های موضعی مغز منبع اصلی مفاهیم جدید سازمان یافتگی عملکردی مغز به عنوان اندام فعالیت ذهنی  است، مغز انسان به صورت سیستم عملکردی کاملا” پیچیده ای در نظر گرفته می شود که ساختار منحصر به فردی دارد و بر اساس اصول جدید کار می کند (لوریا * ، 1386).

انتزاعی بودن صورت مسایل و عدم استفاده از اجسام عینی و چیزهایی که بتوان آنها را با دست لمس کرد، مانع کودک شده و او نمیتواند برای حل مسایل به تحلیل و استدلال بپردازد (والاس *، مک لافلین 9،1373).

دانستن یا یاد گرفتن ساختار ریاضی به بچه ها کمک می کند تا :

1. از اصول اولیه و مفاهیم اصلی در موقعیت های عملی و حل مسیله استفاده کنند.
2. تمامی جنبه های ریاضی را بهتر متوجه شوند.
3. مفاهیم و اطلاعات را در ذهنشان ذخیره کنند.
4. مفاهیم جدید را با ایده ها یا مفاهیم اصلی مقایسه کنند (هارولد *، آنی یل *، 1987).

گردآوری و ویراستاری: احمد اخوان عطار

کلمات کلیدی: دکتر روانشناس کودک، روانشناس کودک، متخصص روانشناسی کودک، متخصص روانشناسی خانواده، دکتر روانشناس خانواده، دکتر روانشناس نوجوان، روانشناس نوجوان، متخصص روانشناسی نوجوان، فوق تخصص روانشناس کودک و نوجوان، دکتر روانشناس سکسولوژی، دکتر روانشناس ترنس سکشوال، روانشناس هموسکشوال، روانشناس تراجنسی، متخصص روانشناسی انگیزشی، متخصص استعدادیابی، مرکز تخصصی استعدادیابی، استعدادیابی تحصیلی، استعدادیابی شغلی، استعدادیابی هنری، استعدادیابی ورزشی، استعداد سنجی، استعداد شناسی، ورود به دانشگاه، سوالات دانشجویی، سوالات جنسی، سوالات روابط جنسی، روانشناس روابط عاطفی، روانشناس ارتباط عاطفی، روانشناس جدایی، روانشناس زوجین، روانشناس اختلالات خلقی، روانشناس وسواس، روانشناس وسواس فکری، روانشناس PTSD، روانشناس بیشفعالی، روانشناس ADHD، روانشناس ADD، روانشناس افسردگی، روانشناس اضطراب، روانشناس پنیک، روانشناس واژنیسم، روانشناس CGL، روانشناس تجاوز به کودک، روانشناس ابیوز، روانشناس اختلالات یادگیری، روانشناس اختلال ریاضی، روانشناس یادگیری، روانشناس کنکور، مشاور کودک، مشاور نوجوان، مشاور خانواده، مشاور اعتیاد، مشاور مشکلات جنسی، مشاور رابطه، مشاور دوست یابی، مشاور اختلالات خلقی، مشاور بیشفعالی، مشاور بیش فعالی، مشاور شغلی، مشاور تحصیلی، مشاور خوب، بهترین مشاور کودک، بهترین مشاور کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان، مرکز روانشناسی کودک و نوجوان، مرکز مشاوره کودک و نوجوان، مرکز تخصصی روانشناسی نمایش درمانی، مرکز تخصصی مشاوره نمایش درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی موسیقی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره موسیقی درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی ترنس، مرکز تخصصی مشاوره ترنس، مرکز تخصصی روانشناسی تراجنسی، مرکز تخصصی مشاوره تراجنسی، مرکز تخصصی روانشناسی بازی درمانی، مرکز تخصصی مشاوره بازی درمانی، مرکز تخصصی کاردرمانی جسمی-حرکتی، مرکز تخصصی کار درمانی جسمی حرکتی، مرکز تخصصی گفتار درمانی کودک و نوجوان، مرکز تخصصی گفتار درمانی، مرکز تخصصی روانشناسی اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی مشاوره اختلالات یادگیری، مرکز تخصصی روانشناسی کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز تخصصی مشاوره کودک و نوجوان اوتیسم، مرکز درمانی اوتیسم، مرکز کاردرمانی اوتیسم، مرکز تخصصی گفتار درمانی اوتیسم، روانپزشک تخصصی کودک، روانپزشک تخصصی نوجوان، روانپزشک تخصصی اوتیسم، روانپزشک تخصصی بیشفعالی، روانپزشک تخصصی بیش فعالی، روانپزشک خانواده، روانپزشک اختلالات خلقی، روان پزشک تخصصی کودک، روان پزشک تخصصی نوجوان، روان پزشک تخصصی اوتیسم، روان پزشک تخصصی بیشفعالی، روان پزشک تخصصی بیش فعالی، روان پزشک خانواده، روان پزشک اختلالات خلقی، دکتر متخصص، دکتر متخصص روان، متخصص اعصاب و روان، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، طراح بازی، طراحی بازی، مرکز تخصصی اعتیاد، مرکز تشخیص اعتیاد، مرکز تخصصی درمان اعتیاد، کد نویسی بازی های دیجیتال، بازی دیجیتالی، بازی موبایل، بازی های موبایل، بازی های دیجیتالی درمانی، اپلیکیشن، طراح اپلیکیشن، استارتاپ، طراح و برنامه نویس استارتاپ، برنامه نویس، گرافیک بازی، گرافیست، گرافیک دیجیتال، طراح و جری اینستاگرام، برنامه نویس اینستا، ادمین اینستاگرام، ترک اعتیاد دختران، مرکز تخصصی ترک اعتیاد زنان، مرکز پشتیبانی بعد از ترک اعتیاد زنان، مرکز پشتیبانی ترک اعتیاد، مرکز پیشگیری از آسیب های بعد از ترک اعتیاد، تعریف اعتیاد، روش های ترک اعتیاد، مقالات مرتبط با اعتیاد، ساختارهای درمان اعتیاد، درباره اعتیاد، مقالات اعتیاد، مرکز تخصصی نقشه برداری مغز، درباره نقشه برداری مغز، کاربر نقشه مغز، اهمیت نقشه مغز، مقالات نقشه برداری مغز، نقشه مغز EEG، نقشه مغز QEEG، درمانهای غیر دارویی، اهمیت نوروفیدبک، کاربرد نوروفیدبک، مرکز تخصصی اختلالات یادگیری، حل مشکلات یادگیری کودک، اختلالات ریاضی، مرکز تخصصی اختلالات ریاضی کودکان، آزمونهای روانشناختی، مرجع آزمونهای روانشناسی، مرکز تخصصی آزمون هوش، مرکز تخصصی درمان خودکشی، درباره خودکشی، علت های خودکشی، مقالات خودکشی، پیشگیری از خودکشی، مرکز تخصصی حرکت درمانی، مرکز حسی حرکتی، درباره حرکت درمانی، مزایای حرکت درمانی، مرکز تخصصی رفتار درمانی مهر، درباره رفتار درمانی، اهمیت رفتار درمانی، روش های رفتار درمانی، رفتار درمانی علمی، دکتر رفتاردرمانگر، متخصص رفتاردرمانی، رفتار درمانگر، رفتاردرمانگر، خانه استعدادیابی ایران، مرکز استعدادیابی کودکان، مرکز استعدادیابی بزرگسالان، مرکز سنجش استعدادهای تحصیلی، مرکز استعداد تحصیلی، متخصصان استعدادیابی، روانشناسان استعدادیابی، روش های استعدادیابی، استعدادیابی نوجوان، مقالات استعدادیابی، کاریابی، سرمایه گذاری شغلی، کارآفرینی،